Βελόνες! Λίγα άτομα ριγούν ηδονικά στην θέασή τους και αυτά συνήθως διότι έχουν συνδυάσει την όψη τους με ένα πολύ ευχάριστο “payload” που τους έμαθε ‘κείνος ο ψηλός στην πλατεία. Για τους υπόλοιπους, η υποδερμική βελόνα -κοινώς η βελόνα “της ένεσης“- είναι συνήθως μια εμπειρία που γεννά ερωτηματικά όπως “γιατί σε εμένα;“, “έχει άραγε ελαφρύ χέρι;” και “μήπως θα ήταν καλή ιδέα να αλλάζει βελόνα μετά τον δέκατο στη σειρά;“.
Όπως και να έχει, ό,τι ερωτήματα και φοβίες αν σου δημιουργεί αυτή η μέθοδος χορήγησης φαρμάκου, είναι μια μέθοδος άκρως αποτελεσματική και ορισμένες φορές “επιβαλλόμενη“. Η παρεντερική χορήγηση ενός φαρμάκου, δηλαδή η χορήγηση φαρμάκου που παρακάμπτει το γαστρεντερικό σύστημα έχει διάφορα πλεονεκτήματα: επιδρά γρήγορα, πράγμα χρησιμότατο σε επείγουσες καταστάσεις όπου δεν έχεις “ένα μισαωράκι” να περιμένεις τα αποτελέσματά του, παρακάμπτει το “αφιλόξενο” περιβάλλον του στομαχιού όπου θα μπορούσε να “χωνέψει” π.χ. μια ορμόνη πρωτεϊνικής φύσεως (ινσουλίνη, αυξητική ορμόνη κτλ.) καταστρέφοντάς την, παρακάμπτει την πρώτη δίοδο από το ήπαρ στην οποία οφείλεται μέρος της χαμηλής βιοδιαθεσιμότητας πολλών φαρμάκων, και συνήθως είναι πιο οικονομική, άπαξ και χρειάζεται μικρότερη ποσότητα φαρμάκου.
Μπορείς όμως να έχεις αυτά τα πλεονεκτήματα χωρίς να έχεις την βελόνα; Ω ναι, μπορείς, και να τρεις απλοί τρόποι οι οποίοι είναι ήδη διαθέσιμοι σε κάθε βελονοφοβικό! Μη φοβάσαι, θα νιώσεις απλά ένα γρήγορο, ελαφρύ τσίμπημα…
Έμπλαστρα
Πιθανότατα το μόνο έμπλαστρο που γνωρίζεις είναι εκείνα τα Λέοντος, που μια φορά έκανες το λάθος να το βάλεις και μετά να αγγίξεις τα γεννητικά σου όργανα και από τότε δεν τα ξαναπλησίασες — τα έμπλαστρα, τα γεννητικά σου όργανα τα τιμωρείς καθημερινά. Όταν λέω έμπλαστρα (δερματικά επιθέματα) αναφέρομαι κυρίως στα patches που έχουν μορφή “αυτοκόλλητου” και χρησιμοποιούνται κυρίως για να χορηγήσουν ένα φάρμακο συστημικά, όχι τόσο “τοπικά“. Το έμπλαστο καλείται να διαπεράσει “χωρίς βελόνες” τον δερματοεπιδερμικό φραγμό, εκείνο το τοίχος που κάνει το δέρμα σου τόσο καλό στο να σε προφυλάξει από ό,τι κυκλοφορεί εκεί έξω και δεν θα ήταν καλή ιδέα να μπει μέσα στο σώμα σου, επειδή έτυχε να πέσει πάνω στην επιδερμίδα σου.Ένα έμπλαστρο, συνήθως στην απλούστερη μορφή του, αποτελείται από ένα “ρεζερβουάρ” που φέρει την ουσία, μαζί με ενισχυτές διαπερατότητας (π.χ. DMSO), μια μεμβράνη ελεγχόμενης αποδέσμευσης της ουσίας και ένα συγκολλητικό στρώμα που έρχεται σε άμεση επαφή με το δέρμα. Υπάρχουν και μονολιθικά συστήματα, τα οποία αποτελούνται κυρίως από μια μήτρα που φέρει το φάρμακο και το συγκολλητικό στρώμα.
Η ουσία που περιέχεται σε ένα δερματικό επίθεμα πρέπει και αυτή να φέρει κάποια χαρακτηριστικά που της επιτρέπουν την εύκολη διέλευση από το δέρμα, όπως π.χ. μέτριο βαθμό λιποφιλικότητας (τάση να διαλύεται σε άπολους διαλύτες) και σχετικά μικρό μοριακό βάρος — δύσκολα περνάς ελέφαντα από κλειδαρότρυπα, όσο έξυπνο και να είναι το σύστημα που θα χρησιμοποιήσεις. Επίσης, πολλές φορές οι ουσίες που προτείνονται για τέτοια χορήγηση είναι ουσίες με σχετικά μικρή αποτελεσματική δόση, στο κατώτερο όριο των mg ή ενεργές στην τάξη των μικρογραμμαρίων — αυτό έχει να κάνει κυρίως με το πόση ουσία μπορείς να περνάς στην μονάδα του χρόνου διαμέσω του δέρματος στην κυκλοφορία του αίματος.
Φάρμακα τα οποία μπορούν να χορηγηθούν επαρκώς καλά σε αυτή την μορφή είναι τα ισχυρά οπιοειδή τύπου φαιντανύλης, η σελεγιλίνη (μη-αναστρεπτός αναστολέας ΜΑΟ-Β), διάφορα αντισυλληπτικά φάρμακα, νικοτίνη για τους εθισμένους, νιτρογλυκερίνη για τους καρδιοπαθείς και σκοπολαμίνη για τις Παρασκευιάτικες ναυτίες των αναγνωστών μου. Μια από τις “ομορφιές” της χορήγησης μέσω διαδερμικού επιθέματος είναι πως σε σχέση με μια ένεση, η παρατεταμένη αποδέσμευση μπορεί να διατηρήσει σταθερότερα επίπεδα του φαρμάκου στο αίμα για περισσότερες ώρες.
Μια ενδιαφέρουσα μόντα στον παραπάνω τρόπο λειτουργίας είναι η ενσωμάτωση ενός στρώματος μικροβελόνων (με διάμετρο δηλαδή μικρόμετρων) στο επίθεμα έτσι ώστε να μεγιστοποιηθεί η διαπερατότητα του δέρματος και ίσως να επιτραπεί η χρήση ουσιών μέσα στο patch όπου δεν έχουν τα κατάλληλα μοριακά χαρακτηριστικά για απλή διάχυση μέσω της επιδερμίδας — όχι, μη μου τρέμεις, η διάμετρος από αυτές τις βελόνες είναι τόσο μικρή που δεν θα τις νιώθεις καν!
Jet injectors
Όπως θα λέγαμε και “συσκευή έγχυσης υπό πίεση“. Η όλη ιδέα είναι αρκετά παλιά και έχει πουσαριστεί αρκετά και από σειρές και συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, όπως π.χ. η εμφάνιση του “hypospray” στο Star Trek ή η χορήγηση διαφόρων ουσιών σε cyberpunk νουβέλες “χωρίς βελόνα“.Η αρχή στην οποία βασίζεται αυτή η συσκευή είναι αρκετά απλή: αν το πρόβλημά σου είναι να διαπεράσεις την επιδερμίδα όπως μια βελόνα, μπορείς να χρησιμοποιήσεις υγρό υπό πίεση με αρκετά μικρή διάμετρο “ροής” του “ρυακιού” σου έτσι ώστε αυτό καθαυτό να δράσει ως βελόνα. Την συγκεκριμένη συσκευή θα την βρεις και ως “όπλο έγχυσης“, διότι η κλασική κατασκευή της που θα δεις σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες θυμίζει όπλο: η “αξιομνημόνευτη” εικόνα ενός όπλου με ένα φυαλίδιο “κουμπωμένο” πάνω, έτοιμο να δώσει το φάρμακο (κυρίως εμβόλια) στο μπράτσο κάποιου.
Τα jet injectors έχουν χρησιμοποιηθεί κατά κόρον σε περιπτώσεις που κάποιος θέλει να κάνει μαζική χορήγηση φαρμάκου ή εμβολίων (π.χ. άνω των 600 εμβολιασμών την ώρα), κάτι που δεν θα μπορούσε να γίνει εύκολα με την χρήση σύριγγας — και λόγω διαδικασίας γεμίσματος αυτής, αλλά και λόγω κατανάλωσης πολλών αναλώσιμων, όπως επίσης και λόγω δημιουργίας πολλών χρησιμοποιημένων βελονών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν κίνδυνο αν κάποιος τρυπηθεί από αυτές καθώς τις μαζεύει για πέταμα.
Ο τρόπος προώθησης του υγρού μπορεί να διαφέρει ανά όπλο: μπορεί να είναι τροφοδοσία αέρα μέσω πιεστικού μηχανήματος, ή ακόμα και φιαλίδια πεπιεσμένου αέρα για μεγαλύτερη αυτονομία του όπλου. Πιο sci-fi εφαρμογές της όλης ιδέας, αλλά εντός της παρούσας τεχνολογικής δεξιότητας του τόσο υπέροχου είδους μας, μπορούν να χρησιμοποιήσουν μαγνητικά προωθούμενο πιστόνι και να καταφέρουν ρυθμιζόμενη ταχύτητα έγχυσης ή ακόμα και παλμούς laser.
Υποτίθεται πως η τεχνική του jet injector δεν μεταφέρει νοσογόνους παράγοντες από το ένα άτομο στο άλλο, διότι δεν μπαίνει βελόνα ώστε να έρθει σε επαφή με σωματικά υγρά. Παρ’ ολ’ αυτά, μακριά από τις σαφρακιασμένες θεωρίες, στην όμορφη πράξη τέτοιος κίνδυνος υπάρχει και έχει συμβεί να μολυνθούν άτομα είτε ο ένας από ιό του άλλου, είτε από παθογόνους παράγοντες που υπήρχαν λόγω κακής συντήρησης του όπλου. Όμορφη ιδέα αλλά σίγουρα θέλει δουλειά έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί το αρχικό υγρό όνειρο.
Autoinjectors (αυτοενιέμενα φάρμακα)
“Shit, Trick!” — that was the magic stick! Πάνω που την χάρηκες την φάση, βγήκε το βελόνι ξαφνικά από το μαγικό στυλό, και προτού το καταλάβεις σου φόρεσε το φάρμακο. Να πώς ξεπερνάς τον φόβο σου για τις βελόνες, όταν η ένεση γίνεται αυτόματα χωρίς να χρειάζεται να προετοιμάσεις την σύριγγα, να δεις την “φονική ακίδα” να την βυθίσεις άτσαλα μέσα σου και να πατήσεις το έμβολο.Τα autoinjectors είναι αυτοματοποιημένες σύριγγες που θυμίζουν τις αγαπημένες Posca των γκραφιτάδων, τις οποίες “οπλίζεις” και τις χτυπάς -κυριολεκτικά- κατευθείαν σε γλουτό ή μηρό: δεν βλέπεις εσύ βελόνα, το σύστημα αναλαμβάνει να βάλει γρήγορα την βελόνα μέσα σου και ένας μηχανισμός με σούστα να πατήσει το έμβολο έτσι ώστε να σου χορηγηθεί το φάρμακο, ακόμα και πάνω από τα ρούχα! Ο “οπλισμός” αποτελεί μηχανισμό ασφαλείας έτσι ώστε να αποφύγεις τις τυχαίες “εκπυρσοκροτήσεις“.
Και για ποιο λόγο κάποιος να κατασκευάσει κάτι τέτοιο; Είναι μια άψογη προσέγγιση αν θέλεις να κάνεις προσβάσιμη σε ανεκπαίδευτα άτομα οποιασδήποτε ηλικίας -όσον αφορά τις ενέσεις- την παρεντερική χορήγηση ουσιών που θες να δράσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ιδιαίτερα σε καταστάσεις όπου η ζωή με τον θάνατο απέχει τόσο όσο το τσίμπημα μιας βελόνας.
Τα Anapen και Epipen, λέξεις που μουγγανίζουν αλλεργικοί πεσμένοι στα τέσσερα, είναι autoinjectors αδρεναλίνης που μπορούν να συνεφέρουν κάποιο άτομο από αλλεργικό σοκ — εκείνο το σοκ που δεν… προγραμμάτιζες να πάθεις μέσα στο δάσος, στην θάλασσα ή στην απόμακρη βόλτα όταν σε τσίμπησε ζουζούνι ή φυτό και νιώθεις το είναι σου να τουμπανιάζει. Παρόμοια autoinjectors γεμάτα με αντίδοτο υπάρχουν και για πολεμικά αέρια νεύρων όπου δεν έχεις πολύ χρόνο να αντιδράσεις από την στιγμή που τα εισπνεύσεις — τούτα θα τα βρεις εκεί που περιμένεις: στον στρατό, σε χαριτωμένα κιτάκια για εισβολή σε ξένες χώρες, πιθανότατα με μια κάποια διαφήμιση που θυμίζει καπότες: “Για μάξιμουμ προστασία καθώς επιβάλεις την Δημοκρατία και την Δικαιοσύνη“.
Η χρήση ενός autoinjector είναι σχετικά απλή ακόμα και υπό κράτος πανικού, σε σύγκριση πάντα με το “τελετουργικό” μιας χειροκίνητης ένεσης. Εννοείται πως η χρήση autoinjector έχει εξαπλωθεί και σε φάρμακα όπου το κόνσεπτ τους δεν είναι τόσο να χορηγηθούν “επειγόντως” αλλά να χορηγούνται “συχνά“, κάνοντας έτσι πολλούς ενεσάκηδες χαρούμενους διότι πλέον δεν χρειάζεται να τρέχουν στην τουαλέτα για την πρέζα του φαρμάκου τους. Ενδιαφέρον υβρίδιο αποτελεί και ο συνδυασμός jet injector με autoinjector, όπου η μαγεία της χορήγησης χωρίς βελόνα, με “ελαφρώς δυνατό φύσημα” συναντά και ερωτεύεται την γοητεία του “όπλισε-χτύπα-βήξε-τελείωσες“. Απλό, όμορφο, γρήγορο!
Ως την επόμενη Παρασκευή, Καλό Κέντημα!
