Τη διάγνωση ακολουθούν θεραπείες, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο επώδυνες. Η γυναίκα μπαίνει πλέον ενεργά στη φάση της αντιμετώπισης. Σε κάποιες περιπτώσεις έρχεται αντιμέτωπη με την απώλεια μέρους ή όλου του μαστού. Αυτή είναι μια φάση πένθους, αφού ένα σημαντικό για αυτήν κομμάτι αλλάζει και κατ' επέκταση η εικόνα σώματος και εαυτού διαταράσσεται. Σκέψεις όπως «θα είμαι αρεστή από εδώ και πέρα;», «κι αν ο σύντροφός μου δεν με θέλει πια;» είναι συχνές.
Είναι σύνηθες έτσι να διαταράσσεται και η σεξουαλική ζωή, κυρίως στις γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε πιο ακρωτηριαστικές επεμβάσεις, όπως είναι η ολική μαστεκτομή. Χρειάζεται όμως να λάβουμε υπόψιν ότι μια γυναίκα δεν είναι μόνο το στήθος της και μια σχέση δεν βασίζεται μόνο σ'Α αυτό. Ο άνθρωπος, η προσωπικότητα, το μυαλό παραμένουν τα ίδια και οι σχέσεις, οι οποίες έχουν γερά θεμέλια όχι μόνο δεν πλήττονται, αλλά γίνονται ακόμα καλύτερες. Είναι σημαντικό σε αυτή τη φάση να βλέπει κάποιος το «δάσος» και όχι το «δένδρο».
Πολλές γυναίκες ταυτίζουν τον καρκίνο με το θάνατο. Τέτοιου είδους αντιλήψεις προκαλούν καθημερινές αρνητικές σκέψεις που με τη σειρά τους πυροδοτούν και συντηρούν το φόβο της μετάστασης ή ακόμα και του πρώιμου θανάτου. Σκέψεις όπως «αφού το έπαθα, θα πεθάνω», «όλοι οι καρκινοπαθείς πεθαίνουν», «έχω συχνά πονοκεφάλους… μήπως είναι μετάσταση;» είναι σκέψεις μη-ρεαλιστικές που εμπεριέχουν αυθαίρετα συμπεράσματα, γενικεύσεις και μια επιλεκτική επικέντρωση μόνο στα αρνητικά. Τέτοιου είδους σκέψεις μπορεί να οδηγήσουν σε έντονο άγχος ή ακόμα και σε κατάθλιψη. Κανείς δεν υπονοεί ότι μια γυναίκα που νοσεί πρέπει να σκεφτεί θετικά. Αυτό που χρειάζεται είναι να σκέφτεται ρεαλιστικά. Να αξιολογεί τα δεδομένα, τις αποδείξεις που κάθε φορά έχει στα χέρια της, έτσι ώστε να βρίσκεται όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πραγματικότητα.
Είναι σημαντικό, βέβαια, σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι είναι υπερβολή να περιμένουμε από μια γυναίκα που πρόσφατα έχει νοσήσει να μη βιώσει έντονα, δυσάρεστα συναισθήματα, να μη φοβηθεί για τη ζωή της και να μη στενοχωρηθεί γι'Α αυτό που της συμβαίνει. Άλλωστε, όταν για παράδειγμα γκρεμίζεται ένα σπίτι, δεν μπορούμε να βγούμε από αυτό χωρίς ίχνος σκόνης πάνω μας. Ο χρόνος όμως που αυτά τα συναισθήματα θα εξακολουθούν να υπάρχουν, είναι αυτό που κάνει τη διαφορά μεταξύ μιας ανθρώπινης και μιας δυσλειτουργικής αντίδρασης.
Οικογενειακό περιβάλλον
Η διάγνωση και η θεραπεία, όμως, μπορούν να πλήξουν, προσωρινά, και το ρόλο της στην οικογένεια ή στην εργασία. Η χρονική στιγμή που θα γίνει η διάγνωση επηρεάζει σε ένα βαθμό και τη μετέπειτα πορεία. Και αυτό, γιατί οι στόχοι ζωής ποικίλλουν ανά ηλικία. 'Αλλους στόχους έχει μια νέα γυναίκα που βρίσκεται ίσως στην αρχή της καριέρας της και δεν έχει ακόμα οικογένεια και άλλους μια μεγαλύτερη σε ηλικία γυναίκα. Γι'Α αυτόν το λόγο, άλλωστε, η ηλικία κατά τη διάγνωση επηρεάζει αρνητικά την προσαρμογή στη νόσο, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για νεότερες γυναίκες.
Σε αυτό το σημείο, πρέπει να τονίσουμε το ρόλο του συντρόφου/συζύγου στην ψυχοκοινωνική προσαρμογή της γυναίκας που νοσεί. Οι αντιδράσεις του συντρόφου ποικίλλουν. 'Αλλοι, όντας και οι ίδιοι φοβισμένοι, δεν ξέρουν πώς να συμπεριφερθούν στη σύντροφό τους, για να την κάνουν να νιώσει καλύτερα και αποφεύγουν να κάνουν συχνές αναφορές στο θέμα της ασθένειας από φόβο μην της το θυμίζουν συνέχεια και την επηρεάσουν αρνητικά. 'Αλλοι πάλι γίνονται υπερπροστατευτικοί, προσπαθούν να βοηθήσουν με όποιον τρόπο μπορούν και να απαλλάξουν τη σύντροφό τους από αρμοδιότητες που η ίδια είχε πριν, ώστε να την ανακουφίσουν. Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις οι αντιδράσεις της γυναίκας μπορεί να είναι αρνητικές.
Στην πρώτη περίπτωση, η συμπεριφορά τους μπορεί να ερμηνευτεί ως αδιαφορία, ενώ στη δεύτερη μπορεί να θεωρήσει ότι οι άλλοι την αντιμετωπίζουν ως αδύναμη και άρρωστη. Αυτό που χρειάζεται είναι ο σύντροφος να είναι δίπλα στη γυναίκα που αντιμετωπίζει τον καρκίνο και να είναι αρχικά ένα «καλό αυτί» που θα ακούσει την ανησυχία και τους προβληματισμούς της.
Η συμπεριφορά τού συντρόφου χρειάζεται να προσαρμοσθεί στις ανάγκες της ίδιας της ασθενούς. Κάτι τέτοιο είναι εφικτό, μόνο όταν υπάρχει καλή και ανοικτή επικοινωνία. Ο σύντροφος χρειάζεται να ρωτήσει τη γυναίκα τι είναι αυτό που θέλει η ίδια από εκείνον, σε τι μπορεί να τη βοηθήσει και με ποιον τρόπο, να την υποστηρίζει και να την ενθαρρύνει να εκφράζει τα συναισθήματά της. Η σιωπή και των δύο, προκειμένου να μη στενοχωρήσει ο ένας τον άλλον είναι αυτό που μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα.
Εφόσον η γυναίκα λάβει τα μέτρα της και κάνει ό,τι χρειάζεται, προκειμένου να απομακρυνθεί από τον κίνδυνο, είναι σημαντικό να κερδίσει κάτι από όλη αυτή τη δυσάρεστη κατά τα άλλα εμπειρία. Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο, αλλά ο καρκίνος του μαστού μπορεί να γίνει εφαλτήριο για μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Τούτο μπορεί να συμβεί, αν η ασθενής μπει στη διαδικασία ενός επαναπροσδιορισμού της ζωής, των στόχων και των αξιών της. Ο καρκίνος μπορεί να γίνει το «κουδουνάκι» που μας ξυπνά από το λήθαργο της ρουτίνας. Μπορεί μια γυναίκα να αξιολογήσει τι πραγματικά χρειάζεται στη ζωή της, τι είναι αυτό που της αρέσει περισσότερο και πώς θέλει να ζήσει από εδώ και πέρα. Η εύρεση κάποιου νοήματος μέσα από την εμπειρία του καρκίνου μαστού έχει παρατηρηθεί, άλλωστε, ότι συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του στρες και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Η γυναίκα που νοσεί είναι ουσιαστικό να καταλάβει ότι δεν είναι μόνη της στον αγώνα τόσο για ζωή όσο και για καλύτερη ποιότητα ζωής. Η αξιοποίηση του κοινωνικού δικτύου, αλλά και ειδικών επαγγελματιών ψυχικής υγείας μπορεί να συμβάλει θετικά στην προσαρμογή και αποκατάστασή της. Πολλές γυναίκες καθημερινά όχι μόνο κερδίζουν αυτήν τη μεγάλη μάχη, αλλά ενώνουν και τις φωνές τους ενάντια στον καρκίνο.
Στην αρχή ο καρκίνος μαστού μπορεί να φαίνεται σαν το «μεγάλο ψάρι που πάει να φάει το μικρό». Η πραγματικότητα, όμως, μας διαψεύδει και δείχνει ότι αυτοί οι ρόλοι μπορούν να αντιστραφούν!
Η Σπυριδούλα Καρβέλη είναι Ψυχολόγος Υγείας – Ψυxοθεραπεύτρια και έχει εκπαιδευτεί στο Γνωσιακό – Συμπεριφοριστικό ψυχοθεραπευτικό μοντέλο. Τα τελευταία 5 χρόνια εργάζεται στον Πανελλήνιο Σύλλογο Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «'Αλμα Ζωής», καθώς και ιδιωτικά.
