Πριν από λίγο καιρό ο Ματζίτ Μασούμι Ραντ, ένας νέος ιρανός καλλιτέχνης, είχε παρουσιάσει σε γκαλερί της Τεχεράνης ένα «προκλητικό» βίντεο, που έδειχνε τον ίδιο να πυροβολεί τις φωτογραφίες του διευθυντή του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, αλλά και της φιλενάδας του, τις οποίες είχε στήσει στον τοίχο. Μία μόλις μέρα κράτησε η έκθεση του Ραντ, πριν οι ιρανικές αρχές τη λογοκρίνουν και την κατεβάσουν... Αυτό το έργο μαζί με αρκετά άλλα 19 σύγχρονων ιρανών καλλιτεχνών θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε από τις 23 Μαΐου στην καρδιά της Αθήνας, σε έναν χώρο που θα λειτουργήσει πρώτη φορά, στην οδό Αιόλου 48-50, με την ευκαιρία της καθιερωμένης συνάντησης των αιθουσών τέχνης Art Athina.
«Το λιοντάρι κάτω απ' το ουράνιο τόξο, τέχνη από την Τεχεράνη» είναι ο τίτλος της έκθεσης, που επιχειρεί να φέρει το ελληνικό κοινό σε επαφή με έργα που δύσκολα μπορεί να δει κανείς, αφού το Ιράν δεν «ανοίγεται» εύκολα προς τη Δύση. «Ο τίτλος παραπέμπει σ' ένα δυνατό σύμβολο της Περσίας, το λιοντάρι, που αναβίωσε επί σάχη, αλλά παραμένει χαρακτηριστικό της περσικής ταυτότητας», μας λέει ο εικαστικός Αλέξανδρος Γεωργίου, που επιμελείται την έκθεση. «Ωστόσο, το λιοντάρι κρύβεται κάτω από το ουράνιο τόξο. Η ευτυχία μοιάζει να βρίσκεται σ' αυτό το ουράνιο τόξο, αλλά είναι μια δυτικού τύπου ευτυχία».
Ο ίδιος μας αφηγείται την περιπέτεια να εντοπίσει, αλλά και να «εξάγει» ορισμένα από τα έργα: τους καμβάδες διπλωμένους μέσα σε βαλίτσες, τα βίντεο ανακατεμένα με τουριστικά στιγμιότυπα, αφού για να εκθέσει κάποιος ιρανός καλλιτέχνης στο εξωτερικό, πρέπει να υποβάλει αίτηση και να περάσει από ειδικό έλεγχο: «Το 2005 έκανα ένα μεγάλο ταξίδι με προορισμό το Ιράν, όπου έμεινα δυόμισι μήνες. Νόμιζα ότι θα με αντιμετώπιζαν με καχυποψία και δυσαρέσκεια, αλλά είδα ότι υπήρχε ασφάλεια, εκλεπτυσμένη συμπεριφορά και δημιουργικότητα. Επέστρεψα το 2007 και επί ενάμιση μήνα έψαξα στα αρχεία του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης, όπου βρήκα πολύ ενδιαφέροντες καλλιτέχνες ηλικίας από 25 μέχρι 70 χρόνων».
Ο Αλέξανδρος Γεωργίου κατέληξε σε δημιουργούς με ειλικρινή, προσωπική ματιά, που δεν διστάζουν να δείξουν τον ψυχισμό τους και το όραμά τους για τη ζωή, ενώ τα έργα τους είναι δυνατόν να συγκινήσουν και να προβληματίσουν το ελληνικό κοινό. «Οι καλλιτέχνες της Τεχεράνης βιώνουν την κυβερνητική προπαγάνδα και νιώθουν την καταπίεση του Ισλάμ, καθώς απαγορεύονται τα έργα να έχουν σχέση με την πολιτική, τη θρησκεία, ή το γυμνό. Παρ' όλα αυτά το πνεύμα τους παραμένει ελεύθερο», συνεχίζει ο ίδιος.
Αλλωστε οι καλλιτέχνες πάντα έχουν τον τρόπο τους να υπονομεύουν το σύστημα, ακόμα και με φαινομενικά «ανώδυνα» έργα. Οπως η Καταγιούν Καραμίν, η οποία δείχνει δύο φωτογραφίες σαν γραμματόσημα: στη μία η ίδια η ζωγράφος σε ηλικία 20 ετών φοράει μαντίλα και μοιάζει αμήχανη, στην άλλη η μητέρα της σε νεαρή ηλικία, επί σάχη, δείχνει μια χειραφετημένη, γεμάτη αυτοπεποίθηση γυναίκα. Το παιχνίδι της αντιδιαστολής συνεχίζει ο Μεχράν Μοχατζέρ, δημιουργώντας έναν σκοτεινό θάλαμο με εικόνες από τις απαρχές της φωτογραφίας στο Ιράν και με εικόνες σύγχρονης τέχνης.
Ο Αλί Τσιτσάζ, επηρεασμένος από την ιρανική παράδοση, δημιουργεί σουρεαλιστικούς πίνακες με σύμβολο ένα δυτικό μάγο μέσα σε φέρετρο. Ο Μαχμούντ Μπαχκσί-Μαχτάρ με την εννοιολογική εγκατάσταση «Νόμοι τού να βλέπεις» γίνεται πιο εύγλωττος, σχολιάζοντας το νόμο του Χομεϊνί που ορίζει με σουρεαλιστικές λεπτομέρειες πώς (δεν) πρέπει να κοιτιούνται και να πιάνονται οι γυναίκες και οι άντρες στην καθημερινή τους ζωή. Ο Μπαχμάν Τζαλαλί, πάλι, στέλνει δύο σειρές φωτογραφίες, μια με επιζωγραφισμένα πορτρέτα γυναικών της περιόδου Κατζάρ -μια «ευλογημένη» εποχή που έχει περάσει ανεπιστρεπτί- και μία από τις μέρες της επανάστασης.
Κάποιοι άλλοι, πάλι, βλέπουν με χιούμορ τη χρηματιστηριακή εκδοχή της σύγχρονης τέχνης, όπως ο πιο νέος της παρέας, ο Βαχίντ Σαριφιάν, που με το έργο του «Περιμένοντας τον Τζεφ Κουνς» φωτογραφίζεται πάνω στην ντουλάπα των γονιών του και βάζει γύρω γύρω χρυσή κορνίζα και κονσέρβες απ' όπου βγαίνουν κρυστάλλινα... περιττώματα!
«Η Τεχεράνη είναι μια πόλη των αντιθέσεων», συνεχίζει ο Α. Γεωργίου. «Ορισμένες αίθουσες τέχνης προβάλλουν τους νέους καλλιτέχνες, οι περισσότερες όμως προτιμούν την παραδοσιακή ζωγραφική που χαρακτηρίζεται από εναναλαμβανόμενα μουσουλμανικά ή λαϊκά μοτίβα. Από την άλλη, το μοναδικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης διαθέτει μια σημαντική συλλογή -από Γουόρχολ μέχρι Γκίλμπερτ και Τζορτζ-που όμως βρίσκεται στα υπόγεια».
Αυτή τη συλλογή δεν θα τη δει ο επισκέπτης της Τεχεράνης. Οπως και τη ζωή, που σφύζει «υπόγεια». Γάμοι, ποπ συναυλίες, πάρτι με αμερικανική μουσική, επιδείξεις μόδας, Ιντερνετ, ερασιτεχνικά πορνό βιντεάκια στα κινητά... όλα στα κρυφά. «Η Τεχεράνη μοιάζει νευρική, λόγω της οικονομικής κρίσης και της έλλειψης ελευθερίας, αλλά οι άνθρωποι που συνάντησα ήταν χαρούμενοι και ευγενικοί», καταλήγει ο επιμελητής της έκθεσης. «Ισως έχουν αποδεχτεί τη "μοίρα" τους, εφόσον υποθετικά αυτή είναι η "ελεύθερη" επιλογή τους».
