Πριν μερικά χρόνια κυκλοφόρησε στη Γαλλία το ημερολόγιο του Jean-Patrick Manchette, «Πάπα του νέου αστυνομικού γαλλικού μυθιστορήματος», όπως ήθελαν να τον αποκαλούν, παρά τις ενστάσεις του ίδιου, όσο βρισκόταν εν ζωή. Για εκείνους που δεν γνωρίζουν αξίζει να σημειωθεί πως αυτή η εργασία είναι τύπου post mortem.
Το εκδοτικό αυτό γεγονός ξανάφερε στην επικαιρότητα, δεκατρία χρόνια μετά το θάνατό του, τη μορφή ενός απαισιόδοξου, πολιτικοποιημένου στο χώρο της άκρας Αριστεράς, συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων που έχουν αφήσει εποχή, όπως «Η πρηνής θέση του σκοπευτή» (εκδόσεις «Αγρα»), «Νάδα» (εκδόσεις «Στάχυ» και «Ελληνικά Γράμματα»), «Η πριγκίπισσα του αίματος» («Αγρα»), «Το μελαγχολικό κομμάτι της Δυτικής Ακτής» («Αγρα»), παραμένει ένας σύγχρονος θρύλος.
Το 1966, διαβάζουμε στο γαλλικό Τύπο, ο 23χρονος Μανσέτ αρχίζει να κρατά ένα προσωπικό ημερολόγιο μέχρι τις τελευταίες ημέρες της ζωής του, λίγο πριν πεθάνει από καρκίνο, σε ηλικία 53 χρόνων. Το γράφει σε μικρά τετράδια με τετραγωνάκια 250 σελίδων. Αυτό το πέρασμα σε ένα χώρο γραφής χωρίς όρια σηματοδοτεί την αρχή ενός προσωπικού έργου που θα απλωθεί μέσα στα επόμενα τριάντα χρόνια. Το ημερολόγιο του Μανσέτ αποτελείται από 20 τέτοια τετράδια, δηλαδή περιλαμβάνει 5.000 χειρόγραφες σελίδες μαζί με αποκόμματα άρθρων και φωτογραφιών από εφημερίδες που αποτελούν μια συλλογή μικρών γεγονότων και μέσα από αυτά σκιαγραφείται η εικόνα μιας εποχής. Της εποχής, από το Δεκέμβριο του 1966 έως το Μάρτιο του 1974, όπου ο Μανσέτ αποφασίζει να ζήσει αποκλειστικά από την πένα του.
Τα τελευταία χρόνια ο γιος του, που υπογράφει με το ψευδώνυμο Doug Headline, εμπνευσμένο από τα πρόσωπα που συναντά κανείς στα βιβλία του Μανσέτ, ασχολείται με την προώθηση του έργου του πατέρα του ανά τον κόσμο. Σήμερα, αποκλείει τη δημοσίευση του συνόλου του ημερολογίου του πατέρα του: «Μπορεί να σκέφτομαι την έκδοση της συνέχειας του ημερολογίου για τη χρονική περίοδο 1974-1981 , αλλά είμαι πολύ διστακτικός για τα επόμενα χρόνια. Το ημερολόγιο γίνεται πολύ "μαύρο", πολύ κουραστικό, ιδίως τα τελευταία χρόνια όπου τσακώνεται συνεχώς με την αρρώστια του. Μετά το 1990, δεν γελάμε καθόλου... Δεν υπάρχει πια αυτή η ελαφριά πλευρά, η σχεδόν διασκεδαστική, που ανιχνεύεται στις προηγούμενες περιόδους».
Μιλώντας το 2005, με αφορμή τα 10 χρόνια από το θάνατό του, ο Μανσέτ υιός είχε πει: «Ηταν εξαιρετικά ριζοσπαστικός και ασυμβίβαστος άνθρωπος. Το 1996 στο ημερολόγιό του έκανε μια πολύ επικριτική ανάλυση της δικής του δραστηριότητας ως συγγραφέα στο εσωτερικό μιας καπιταλιστικής κοινωνίας, όπου η αλλοτρίωση είναι νόμος, η τέχνη έχει πεθάνει από καιρό και όπου κάθε δημιουργία μετατρέπεται σε εμπόρευμα. Βρισκόταν κοντά στη σκέψη των σιτουασιονιστών και μερικές φορές τούς ξεπερνούσε σε απαισιοδοξία. Περίμενε την κατάρρευση του κόσμου έτσι όπως τον γνωρίζουμε, αλλά χωρίς ανυπομονησία, αφού ήξερε πως τότε όλα θα σαρώνονταν και μαζί με αυτά και ο ίδιος. Τέτοιες απόψεις δεν κάνουν εύκολη την καθημερινότητα».
Αλλά ας δούμε τι ακριβώς γράφει ο Μανσέτ στο ημερολόγιό του, επιλέγοντας τη Δευτέρα 19 Ιανουαρίου 1970:
«Απαντώ για πάρτη μου στο παρανοϊκό ερωτηματολόγιο του περιοδικού "Εξπρές", του Μαρτίου του '69, προς χρήση ατόμων κάτω των 30 ετών».
1) Τι θα θέλατε, πάνω απ' όλα, να μάθετε για το μέλλον σας;
«Ξέρω ότι ο παλαιός κόσμος θα τελειώσει σύντομα. Θα ήθελα να μάθω όμως πότε και πώς. Με τη δημοκρατία των συμβουλίων ή με την πλήρη εξόντωση της ανθρωπότητας από τα αφεντικά της; Και θα ήθελα σε κάθε περίπτωση να μάθω ποια απόλαυση μου μένει να ζήσω».
2) Θεωρείτε ότι είστε ευτυχισμένος. Ναι; Οχι; Γιατί;
«Ναι, γιατί κάνω περισσότερα πράγματα που με ευχαριστούν από ό,τι η πλειονότητα των ανθρώπων. Οχι, γιατί δεν κάνω ό,τι μου αρέσει και δεν μου αρέσουν όλα από αυτά που κάνω».
3) Πιστεύετε πως έχετε την τύχη ή την ατυχία να ζείτε στη σημερινή εποχή. Γιατί;
«Δεν θέλω να κάνω την παραμικρή προσπάθεια να απαντήσω σε μια τόσο ηλίθια ερώτηση».
4) Σε υλικό επίπεδο, υπάρχουν πράγματα που έχετε στερηθεί και ποια;
«Θέλω τα πάντα».
5) Ο έρωτας έχει σημασία για εσάς;
«Στην πραγματικότητα, σχεδόν μόνον αυτός υπάρχει, και το μίσος...».
6) Ποιο είναι κατά την άποψή σας το πιο σημαντικό πρόβλημα στη Γαλλία σήμερα;
«Την έχω χεσμένη τη Γαλλία και τα προβλήματά της δεν με ενδιαφέρουν».
«Το αστυνομικό μυθιστόρημα -ισχυριζόταν ο Μανσέτ- είναι η μεγάλη ηθική λογοτεχνία της εποχής μας». Και αυτός ο αφορισμός ταιριάζει απόλυτα στο ύφος γραφής του Μανσέτ. Ο αναγνώστης του ανακαλύπτει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα αφιερωμένο στην κοινωνική και πολιτική κριτική. Είναι υποστηρικτής ενός αστυνομικού μυθιστορήματος «κοινωνικής παρέμβασης», τοποθετημένου στη σύγχρονη ζωή. Περιγράφει πορτρέτα ανθρώπων σε κρίση που έχουν χάσει τα ιδανικά τους - αν ποτέ είχαν. Ο Μανσέτ βυθίζεται μέσα στο ρατσισμό, τη βία, την τρέλα. Δεν αφήνει καμιά ελπίδα και επιβάλλει στα μυθιστορήματά του ένα τέλος τραγικό, απελπιστικό. Πιστεύει πως ο λόγος των καταπιεσμένων ενσαρκώνεται επίσης σε αυτά τα εξεγερμένα χωρίς αιτία πρόσωπα που συναντάμε στα βιβλία του, χαμένα στο περιθώριο της νεοφιλελεύθερης κοινωνίας.
Όσο για το ύφος του; «Κανείς δεν κατάφερε να φτάσει όπως εκείνος αυτή την τελειότητα του ύφους, εξαιρετικά στεγνού και συγχρόνως πολύ εκκεντρικού», γράφει ο Ζαν Εσενόζ για το συνάδελφό του.
