Και, ξαφνικά, ένα ελληνικό όνομα έκανε την εμφάνισή του στο σημαντικότερο κινηματογραφικό φεστιβάλ: Η Ιωάννα Χατζηθωμά συμμετέχει με μια λιβανέζικη ταινία που συνυπογράφει με τον Khalil Joreige, το «Je veux voir».
«Οι παππούδες μου ήταν Έλληνες από την Τουρκία, που αναγκάστηκαν να φύγουν το 1920 και κατέληξαν στον Λίβανο», εξηγεί η 39χρονη σκηνοθέτρια. Τα ελληνικά της δεν είναι ιδιαίτερα καλά, μας εκπροσωπεί όμως μια χαρά, έστω και με τα λιβανέζικα χρώματα, στις Κάννες (στο πρόγραμμα «Ενα κάποιο βλέμμα») και μάλιστα με πρωταγωνίστρια την Κατρίν Ντενέβ.
Με σημαντικό έργο τόσο ως visual artist όσο και ως σκηνοθέτρια ταινιών μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ που προβλήθηκαν σε πλήθος φεστιβάλ, διεθνή μουσεία και εικαστικά κέντρα, η Ιωάννα έχει στο ενεργητικό της μια σειρά από φωτογραφικές εγκαταστάσεις και βίντεο -πάντα μαζί με τον Χαλίλ Ζορέζ. Και οι δύο, άλλωστε, διδάσκουν στο Πανεπιστήμιο της Βηρυτού.
Ο πειραματισμός αλλά και το ζήτημα του πολέμου, που ταλανίζει, εδώ και χρόνια, τον Λίβανο, χαρακτηρίζουν τη δουλειά τους. Το «Je veux voir», δεν είναι ούτε ακριβώς ντοκιμαντέρ ούτε μυθοπλασία. Η ιδέα ήταν να κινηματογραφήσουν την διάσημη γαλλίδα σταρ στη συνάντησή της με τον σημαντικό λιβανέζο ηθοποιό Ραμπίχ Μρουέ, καθώς και την περιπλάνησή τους, μετά τον πόλεμο του 2006, στα συντρίμμια των περιοχών στα σύνορα του νότιου Λιβάνου: όπως στο κατεστραμμένο χωριό του ηθοποιού. Οι ερωτήσεις μας βρήκαν την Ιωάννα συγκλονισμένη από τις εμφύλιες αναταραχές των τελευταίων ημερών στον Λίβανο -και ανήσυχη για την τύχη των φίλων και συγγενών της.
«Θέλαμε να διερευνήσουμε το τι μπορεί να κάνει το σινεμά σε τέτοιες συνθήκες που συντρίβουν κάθε ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Οταν δηλαδή πλέον δεν ξέρεις τι να γράψεις, τι να διηγηθείς, τι εικόνες να δείξεις...», εξηγεί. «Αποφασίσαμε, λοιπόν, να φέρουμε στον Λίβανο ένα ίνδαλμα, ένα σύμβολο όπως η Ντενέβ, που θαυμάζουμε πολύ, και η οποία μέσα από τις επιλογές της συμβολίζει το σινεμά. Και να την ενσωματώσουμε σε μια ταινία με ντοκιμαντερίστικες εικόνες. Μέσα από την παρουσία της και τους ανθρώπους της περιοχής θελήσαμε να ανακαλύψουμε την ομορφιά που τα μάτια μας δεν μπορούν πλέον να συλλάβουν».
Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια «ντοκιμαντερίστικη περιπέτεια», μια ταινία για την ειρήνη και την ανασυγκρότηση, που όμως δεν παίρνει συγκεκριμένη πολιτική θέση: «Οι ηθοποιοί ουσιαστικά δεν ήξεραν τι επρόκειτο να συμβεί, ή που ακριβώς πήγαιναν. Και ναι μεν τους τοποθετήσαμε σε συνθήκες που εμείς οι ίδιοι είχαμε βιώσει, όμως προέκυψαν απρόβλεπτα περιστατικά που ενσωματώσαμε. Ως καλλιτέχνες περιμένουμε κάτι να συμβεί, μια πραγματικότητα να εμφανιστεί ξαφνικά στο πλάνο, να μας επιβληθεί».
Η Κατρίν Ντενέβ στα ερείπια
Πως, αλήθεια, αντέδρασε ο κόσμος βλέποντας ξαφνικά στο χωριό του την Κατρίν Ντενέβ;
«Ήταν μια ουσιαστική συνάντηση του Λίβανου με την Κατρίν. Με την έννοια ότι δεν ήρθε με την ιδιότητα της απεσταλμένης ανθρωπιστικής βοήθειας. Ηρθε εδώ αντιπροσωπεύοντας τον εαυτό της. Κι όχι για να συναντήσει τους Λιβανέζους, γενικά και αόριστα, αλλά για να έρθει σε επαφή με κάποιους συγκεκριμένους ανθρώπους. Οταν επισκέπτεσαι μια χώρα δεν την αντιλαμβάνεσαι σαν ένα σύνολο, τη ζεις μέσα από εμπειρίες, δημιουργώντας σχέσεις».
Το να κινηματογραφήσεις την Ντενέβ μέσα σε ερείπια δεν ήταν και το πιο ασφαλές πράγμα του κόσμου. Κι όμως, είπε αμέσως το «ναι»: «Γρήγορα συνειδητοποιήσαμε πως για να κάνουμε γυρίσματα σε αυτές τις περιοχές θα αντιμετωπίζαμε κίνδυνο. Επρεπε να πάρουμε άδειες από όλους: από τον στρατό του Λιβάνου μέχρι την Χεζμπολάχ, το Ισραήλ και τη γαλλική πρεσβεία. Ολο αυτό με έναν τρόπο το περάσαμε και στο ίδιο το φιλμ. Χρησιμοποιήσαμε ψηφιακή κάμερα και κινηματογραφούσαμε συνεχώς. Ο,τι απρόοπτο συνέβαινε ήταν καλοδεχούμενο».
Με τον Χαλίλ Ζορέζ δεν είναι μόνο σύντροφοι στην τέχνη. «Ζούμε και δουλεύουμε μαζί. Δεν μπορώ να διαχωρίσω δουλειά και προσωπική ζωή. Είναι η τρίτη μεγάλου μήκους μας. Οι ταινίες μας αντανακλούν τις ανησυχίες μας, τη λιβανέζικη πραγματικότητα, αλλά κυρίως το πώς ζούμε σ' αυτόν τον κόσμο και πώς μπορούμε να καταφέρουμε να υπάρχουμε σε αυτόν ως ατομικότητες».
Η προβολή της ταινίας στις Κάννες «ήταν μια μεγάλη χαρά -κυρίως γιατί θα δουν τόσοι άνθρωποι το φιλμ». Πόσο δύσκολο είναι, αλήθεια, να κάνεις ταινίες στον Λίβανο; «Εξαρτάται. Το βασικό πρόβλημα είναι η ομογενοποίηση των πάντων, η ιδέα πως το σινεμά πρέπει να εμπίπτει σε όλα αυτά τα συμβατικά κριτήρια. Κι εμείς πρέπει να παλεύουμε ενάντια σε αυτό -κάτι που γίνεται όλο και πιο δύσκολο...».
