Μοιάζουν απόμακροι, αλλά είναι ουσιαστικά δίπλα μας οι σημαντικοί συγγραφείς του 20ού αιώνα που επαναπροτείνονται από τους εκδοτικούς οίκους, ως σίγουρα πια χαρτιά, προς ένα αναγνωστικό κοινό που κυριολεκτικά πνίγεται βομβαρδισμένο από χιλιάδες νέους τίτλους.
Έτσι όταν τίθεται πρόβλημα αγοράς ενός ακόμα βιβλίου, είναι πολλοί εκείνοι που «ποντάρουν στα σίγουρα καθαρόαιμα» , επιλέγοντας, ας πούμε, Ναγκίμπ Μαχφούζ ή Λόρενς Ντάρελ.
Πρόσφατα ο «Κέδρος» έδωσε σε μετάφραση Μάρως Φιλίππου το «Καφενείο Καρνάκ», που ο νομπελίστας Ναγκίμπ Μαχφούζ έγραψε αμέσως μετά το θάνατο του Νάσερ. Στη σίγουρη γραμμή του μεγάλου Αιγύπτιου το μυθιστόρημα εξελίσσεται στο Κάιρο στα τέλη του 1960, όπου στο καφέ Καρνάκ ξετυλίγονται καθημερινά ανθρώπινες ιστορίες, όνειρα, πόθοι και πικρές εμπειρίες.
Οι νέοι, παιδιά της επανάστασης του 1952, παθιάζονται με την πολιτική, την αντίσταση, το όραμα της αλλαγής. Οι μεγαλύτεροι, έχοντας θάψει βαθιά μέσα τους τις ήττες και τις αποτυχίες, ξορκίζουν πια τον θάνατο με φαντάσματα από το παρελθόν. Η εξαφάνιση τριών από τους θαμώνες και ο φόβος πως έχουν συλληφθεί κάνουν όλους να προετοιμάζονται για το χειρότερο. Οταν οι τρεις νεαροί θα επιστρέψουν και θα διηγηθούν τα βασανιστήρια που υπέστησαν στη διάρκεια των ανακρίσεών τους, η θλίψη θα δώσει τη θέση της στην καχυποψία. Και ύστερα από την ταπεινωτική ήττα της Αιγύπτου στον πόλεμο των Εξι Ημερών, τίποτα πια δεν θα είναι το ίδιο στη χώρα.
Από το Αιγαίο μέχρι την Κένυα
Ταξιδεύοντας στο Ιόνιο και στο Αιγαίο, ο Λόρενς Ντάρελ έγραψε τα «Ελληνικά νησιά» (μετάφραση Ελεάννα Πανάγου, εκδόσεις «Μεταίχμιο»), τοπία που γνώρισε καλά τόσο πριν όσο και μετά τον πόλεμο.
Ο Ντάρελ έζησε πρώτα στο Ιόνιο πριν και στο Νότιο Αιγαίο αμέσως μετά, όταν έβγαλε το πρώτο ελληνικό πληροφοριακό δελτίο στα Δωδεκάνησα. Γνώστης του θέματός του, αφού η Ελλάδα υπήρξε η δεύτερη πατρίδα του, έχοντας μυήσει σ' αυτήν ανάμεσα σε άλλους τον Μίλερ και έχοντας μυηθεί σ' αυτήν από κολοσσούς όπως ο Σεφέρης κι ο Κατσίμπαλης, ο γεννημένος στην Ινδία συγγραφέας και για πολλούς πράκτορας του Φόρεϊν Οφις (και στην Κύπρο) χαρίζει το άρωμα ενός συγκλονιστικού κοντινού παρελθόντος. Ενα βιβλίο για παθιασμένους ελληνολάτρες.
Είναι το κύκνειο άσμα της Βιρτζίνια Γουλφ, το «Ανάμεσα σε πράξεις» (πρόλογος-μετάφραση Κωνσταντίνας Τριανταφυλλοπούλου, εκδόσεις «Μεταίχμιο»), έργο που δεν πρόλαβε να δει τυπωμένο. Περιγράφει σ' αυτό η συγγραφέας μια μέρα του Ιουνίου του 1939, όταν η οικογένεια Ολιβερ διοργανώνει στην έπαυλή της, το Πόιντζ Χολ, την ετήσια θεατρική παράσταση του χωριού, μια συρραφή από μονόπρακτα που αναπαριστούν διαφορετικές περιόδους της αγγλικής ιστορίας. Πρωταγωνιστούν οι ίδιοι οι κάτοικοι και η Γουλφ βρίσκει την ευκαιρία, στα διαλείμματα του έργου, να περιγράψει τις σκέψεις των θεατών που καταλήγουν να γίνουν οι πραγματικοί ήρωες του μυθιστορήματος.
«Ονειρευόταν άραγε αυτό το εικοσάχρονο κορίτσι όταν έγραψε το πρώτο της μυθιστόρημα, ότι φωτογράφιζε με αδυσώπητο και συγχρόνως διαυγή τρόπο μια κοινωνία αποκτηνωμένη από την έλλειψη ελευθερίας, τη λογοκρισία, τις προκαταλήψεις, τη σεμνοτυφία και την απομόνωση;», διερωτάται ο Μάριο Βάργκας Γιόσα, προλογίζοντας την «Αβυσσο» της Κάρμεν Λαφορέτ (μετάφραση Χριστίνα Θεοδωροπούλου, εκδόσεις Πατάκη). Και είναι πράγματι άξιο για περισσότερα εγκώμια αυτό το μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε στα 1944 και συγκρίθηκε αμέσως με τα «Ανεμοδαρμένα ύψη». Συνδυάζοντας το ατομικό με το κοινωνικό και τις μνήμες του ισπανικού εμφυλίου η Λαφορέτ οδηγεί την ηρωίδα της, τη δεκαοχτάχρονη Αντρέα, από την επαρχία στη Βαρκελώνη, όπου θα σπουδάσει φιλολογία.
Τα όνειρα και η λαχτάρα για ανεξαρτησία της νέας κοπέλας θα συγκρουστούν αμέσως με την ατμόσφαιρα που κυριαρχεί στο σπίτι της νεκρής μητέρας της. Μαθημένη η Αντρέα στον κοσμοπολιτισμό που έζησε στα παιδικά της χρόνια πρέπει να υποστεί τώρα τη μιζέρια των πλούσιων συγγενών της που ξεπουλούν την περιουσία τους προκειμένου να επιβιώσουν μετά τον εμφύλιο.
Μία νουβέλα είναι το «Μετά τα μεσάνυχτα» της Δάφνης Ντι Μοριέ (μετάφραση Γωγώ Αρβανίτη, εκδόσεις «Μελάνι») που κατάφερε στην κινηματογραφική της μεταφορά να ξεσηκώσει σκάνδαλο. Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από ένα ζευγάρι νέων ανθρώπων, που έχοντας χάσει τη μικρή τους κόρη βρίσκονται στη Βενετία για να ξεχάσουν.
Εκεί θα συναντήσουν δύο ηλικιωμένες γυναίκες, εκ των οποίων η μία είναι τυφλή και μέντιουμ, που υποστηρίζει πως βλέπει το νεκρό κοριτσάκι μαζί με τους γονείς του. Και που είναι το σκάνδαλο θα πείτε; Στο ότι στην κινηματογραφική μεταφορά το 1973 από τον Νίκολας Ρεγκ, ο Ντόναλντ Σάδερλαντ και η Τζούλι Κρίστι, ζευγάρι τότε, δεν αρκέστηκαν στη μίμηση της ερωτικής πράξης. Προκειμένου να την αποδώσουν με την απαραίτητη αληθοφάνεια έκαναν πραγματικά έρωτα, έστω και κάτω από τα... σεντόνια.
Ήταν ένα από τα ελάχιστα βιβλία του, η «Μεταμόρφωση», που είδε να τυπώνονται στη διάρκεια της ζωής του, ο Φραντς Κάφκα. Γραμμένη το 1912, ο πυρήνας του μύθου της είναι την ίδια στιγμή απλός και ασύλληπτος: ο Γκρέγκορ Σάμσα, ένας καθ' όλα συνηθισμένος άνθρωπος, ξυπνάει ένα πρωί μεταμορφωμένος σε έντομο. Μέσα ακριβώς από τα μάτια του ήρωα-εντόμου ο Κάφκα στήνει μια καθαρά ρεαλιστική ιστορία που ξετυλίγει τις αγωνίες, τις ενοχές και την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου.
Και να ολοκληρώσουμε με δύο βιβλία με την υπογραφή του Ερνεστ Χέμινγουεϊ, που έδωσε ο Καστανιώτης στη σειρά των απάντων του συγγραφέα, τα «Στην εποχή μας» (μετάφραση Ηλίας Μαγκλίνης) και «Αληθινό με το πρώτο φως» (μετάφραση Μιχάλης Μακρόπουλος).
Το πρώτο είναι αυτό με το οποίο ο συγγραφέας έκανε το 1925 το ντεμπούτο του στις ΗΠΑ. Οπως πάντα ο κεντρικός ήρωας (εδώ ο Νικ Ανταμς) είναι το alter ego του συγγραφέα, που μας τον συστήνει ως τραυματία πολέμου και τον αποσύρει από το προσκήνιο. Η κοινή θεματολογία του τόμου αυτού των διηγημάτων έχει οδηγήσει τους κριτικούς να τον χαρακτηρίσουν σπονδυλωτό μυθιστόρημα, ενώ έχει γραφεί πως μ' αυτό το βιβλίο άλλαξε η μορφή της αμερικανικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα.
Στο δεύτερο, πάντα με έντονα τα αυτοβιογραφικά στοιχεία, περιγράφεται ένα ταξίδι στην Κένυα το 1953 - 1954. Κυκλοφόρησε μετά τον θάνατο του συγγραφέα από τον γιο του Πάτρικ, που περιγράφεται ως το «παιδικό αρκουδάκι» που ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου ήθελε να παίρνει κάθε βράδυ στο κρεβάτι του πριν κοιμηθεί.
