Πριν από μερικά χρόνια ο διάσημος αυστριακός συγγραφέας Πέτερ Χάντκε προκάλεσε σάλο με τις πολιτικές απόψεις του. Η θέση του για τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία αλλά και η παρουσία του αργότερα στην κηδεία του Μιλόσεβιτς οδήγησαν την Κομεντί Φρανσέζ να αποσύρει το έργο του από το ρεπερτόριό της, πράξη που χαρακτηρίστηκε τότε λογοκρισία. Ο Χάντκε ζει απομονωμένος στο Παρίσι και εξακολουθεί να υπερασπίζεται το δικαίωμά του να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Στο πλευρό του στάθηκαν αρκετοί ποιητές και λογοτέχνες, ανάμεσά τους και η Ελφρίντε Γέλινεκ.
Στο Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου παίζεται αυτές τις μέρες ένα έργο του Χάντκε που σύντομα θα δούμε πρώτη φορά και στην Αθήνα. Το «Οταν δεν ήξερε ο ένας για τον άλλο» παρουσιάζεται στις 7 Μαΐου στο θέατρο «Σημείο», σε μετάφραση Κατερίνας Σχινά και σκηνοθεσία Νίκου Διαμαντή. Γραμμένο το 1992 και με «πρωταγωνιστές»... 200 πρόσωπα, το έργο είναι εξόχως ποιητικό, βαθιά ανθρώπινο και συμβολικό. Αναφέρεται στη ζωή και την απουσία της ζωής μέσα σε μια πλατεία ανοιχτή και λουσμένη στο φως. Σε μια πλατεία σαν τη σκηνή του κόσμου. Ολα αρχίζουν όταν κάποιος τη διασχίζει τρέχοντας.
Δεκάδες άνθρωποι περιδιαβαίνουν, σταματούν, αγκαλιάζονται, φιλιούνται, ξαφνιάζονται, απορούν. Ενας θάνατος γίνεται ξαφνικά το κομβικό σημείο του έργου. Το βλέμμα του παρατηρητή διαθλάται κι αρχίζει ένα γαϊτανάκι φαντασίωσης και μεταφυσικής. Δεκάδες πρόσωπα από διαφορετικές εποχές, ιστορίες, τέχνες, επαγγέλματα, τάξεις κινούνται «μέσα» από τα πρόσωπα της πλατείας, που, χωρίς να ξέρουν ο ένας τον άλλον, είναι εκεί μαζί με άπειρα άλλα πρόσωπα... Είναι εκεί η ίδια η ζωή, από τον Αβραάμ και τον Πέερ Γκιντ μέχρι τον σημερινό ανώνυμο διαβάτη.
Ο στοχαστικός Χάντκε δεν λέει πολλά για το έργο, το θέμα του οποίου άλλωστε δύσκολα περιγράφεται. Ομως, σε συνέντευξή του πριν από έξι χρόνια στο περιοδικό «Profil», αναφέρει τι συνέβη πολύν καιρό πριν πυροδοτώντας την έμπνευσή του:
«Είχα περάσει ολόκληρη τη μέρα σε μια μικρή πλατεία στη Muggia, κοντά στην Τεργέστη. Κάθησα στην ταράτσα ενός καφέ κι έβλεπα τη ζωή να περνάει. Μπήκα σε μια διαδικασία πραγματικής παρατήρησης, ίσως σ' αυτό να βοήθησε λίγο και το κρασί. Οτιδήποτε μικρό έγινε ουσιαστικό (χωρίς να είναι συμβολικό). Οι πιο ασήμαντες διαδικασίες έμοιαζαν να είναι το νόημα του κόσμου. Μετά από 3-4 ώρες μια νεκροφόρα σταμάτησε μπροστά σ' ένα σπίτι. Ανθρωποι μπήκαν και βγήκαν μ' ένα φέρετρο, συγκεντρώθηκαν θεατές και μετά σκόρπισαν, η νεκροφόρα έφυγε. Μετά η κίνηση και το πήγαινε-έλα συνεχίστηκαν. Το στριφογύρισμα των τουριστών, των ντόπιων και των εργατών. Οσοι ήρθαν μετά το συμβάν δεν γνώριζαν τι είχε γίνει πριν. Αλλά για μένα, που είχα δει όλα όσα συνέβησαν, οι άνθρωποι μετά το επεισόδιο έμοιαζαν χρωματισμένοι απ' αυτό. Κανένας απ' όλους όσους στριφογύριζαν στην πλατεία δεν γνώριζε τίποτα ο ένας για τον άλλον -εξ αυτού και ο τίτλος. Αλλά εμείς, οι θεατές, τους βλέπουμε σαν γλυπτά που σμιλεύουν ο ένας τον άλλον, αναλόγως με το τι συνέβη πριν, με το τι θα συμβεί μετά».
Η παράσταση στέκει μακριά από κάθε περιγραφικότητα. Οι επτά ηθοποιοί (Ιωάννα Μακρή, Ελενα Αρβανίτη, Γιώργος Καραγκιοζόπουλος, Νάσια Κυριάκου, Νίκος Παντελίδης, Δανάη Παπαδοπούλου, Αυγουστίνος Ρεμούνδος) παίζουν με αυτοσχεδιασμούς τη χρωματιστή πολυπλοκότητα της ζωής, τη χαρά της ίδιας της ύπαρξης.
Το «Όταν δεν ήξερε ο ένας για τον άλλον» είναι μια μεταδραματική περφόρμανς λέει ο Ν. Διαμαντής: «Η αποξένωση των ανθρώπων και η μοναξιά είναι τα τρυφερά μοτίβα στο έργο ενός συγγραφέα που θεωρείται από τους κύριους εκπροσώπους του μεταμοντέρνου θεάτρου. Ο Χάντκε έχει προσωπικό κώδικα γραφής. Η γλώσσα κατέχει κεντρικό ρόλο στα έργα του εξετάζοντας τον τρόπο που οι άνθρωποι επικοινωνούν καθώς και τον τρόπο που αποτυγχάνουν να επικοινωνήσουν. Το συγκεκριμένο κείμενο, καθαρά οντολογικό, είναι πολύ υψηλού επιδέδου. Γλυπτά ήχων, λόγος αφηρημένος, καθώς και αντικείμενα ready made, ιστορίες ανθρώπινες, ηχητικοί όγκοι και δράσεις-πράξεις επεξεργάζονται τις ανθρώπινες συμπεριφορές και λειτουργίες δημιουργώντας ένα κολάζ αφιερωμένο στο μεγαλείο της ζωής».
